Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego. Co ważne, nie pojawia się ono z dnia na dzień. To pogłębiający się stan wyczerpania fizycznego, emocjonalnego i psychicznego, spowodowany długotrwałym stresem w miejscu pracy oraz przeciążeniem obowiązkami.
Zjawisko to występuje w kontekście współczesnych wyzwań na rynku pracy, gdzie rosnące wymagania, szybko zmieniające się środowisko zawodowe i ciągła presja mogą prowadzić do poczucia utraty satysfakcji z wykonywanej pracy.
Z tego artykułu dowiesz się, jak rozwija się wypalenie zawodowe i jakie są jego najczęstsze objawy.
Wypalenie zawodowe – definicja
Syndrom wypalenia zawodowego jest zespołem objawów powstających w
wyniku przeciążenia emocjonalnego oraz fizycznego, które powodowane jest bezpośrednio przez stres występujący w miejscu pracy.
Na ten specyficzny stres emocjonalny narażone są osoby pracujące w zawodach wymagających intensywnych kontaktów interpersonalnych z pacjentami, klientami czy szeroko rozumianym społeczeństwem oraz na stanowiskach kierowniczych, wiążących się z dużą odpowiedzialnością.
Wypalenie zawodowe może być reakcją na długotrwałe przeciążenie obowiązkami, zbyt odpowiedzialne oraz trudne zadania, a także wyczerpującą, monotonną i nudną pracę. Występuje, gdy praca przestaje dawać satysfakcję, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność.
Osoby doświadczające wypalenia zawodowego często skarżą się na zmęczenie, obniżenie nastroju, problemy z koncentracją, a także na spadek efektywności zawodowej. Więcej o objawach przeczytasz poniżej.
Jak rozwija się syndrom wypalenia zawodowego?
Christina Maslach, która jest autorką wielowymiarowego podejścia do zagadnienia wypalenia zawodowego, stwierdza, że istnieją trzy składniki zawodowego wypalania się:
- Najpierw zazwyczaj pojawia się stadium wyczerpania emocjonalnego – uczucie pustki oraz odpływu sił wywołane nadmiernymi wymaganiami psychologicznymi i emocjonalnymi, jakie stawia przed pracownikiem praca (bądź sam stawia sobie nierealistyczne wymagania wobec własnych możliwości).
- Aby ochronić się przed emocjonalnym wyczerpaniem, pojawia się tzw. depersonalizacja – poczucie bezduszności, bezosobowości, cyniczne patrzenie na innych ludzi, obniżenie wrażliwości wobec innych pracowników.
- Wskutek powyższych dochodzi do obniżenia oceny własnych dokonań w życiu zawodowym i nie tylko – pojawia się poczucie marnowania czasu i wysiłku na stanowisku pracy.
Badacze z Uniwersytetu Winona State wyróżnili natomiast 5 etapów powstawania wypalenia zawodowego. Oto jak przebiegają kolejno:
Faza miesiąca miodowego
To czas, gdy satysfakcja z pracy jest jeszcze odczuwana. Osoba chętnie podejmuje się odpowiedzialności za zadania, ma duży poziom energii i zaangażowania w wykonywaną pracę. Mimo odczuwanego stresu jest do niej pozytywnie nastawiona.
Początki stresu w pracy
W tej fazie optymizm zaczyna już stopniowo opadać. Pojawiają się natomiast psychiczne, emocjonalne i fizyczne objawy, np. niepokój, drażliwość, trudności z koncentracją, obniżona jakość snu, niższa produktywność, zapominanie, bóle głowy czy zmniejszenie interakcji społecznych.
Przewlekły stres
Na tym etapie osoba doświadcza długotrwałego chronicznego stresu. Objawy przybierają na sile, pojawia się chroniczne zmęczenie, występuje bezsenność, częste infekcje, wyczerpanie, złość lub apatia. Mogą pojawiać się problemy psychosomatyczne: bóle głowy, problemy gastryczne. Obniża się pożądanie seksualne, pojawia się uczucie zagrożenia i lęku.
Wypalenie zawodowe
W tej fazie kontynuowanie dotychczasowego funkcjonowania staje się niemożliwe. Osoba zaczyna odczuwać pustkę, zaniedbuje swoje osobiste potrzeby, ma uczucie bezsilności, pojawiają się myśli rezygnacyjne. Na tym etapie istotne i pomocne jest poszukiwanie wsparcia zarówno społecznego, jak i profesjonalnego.
Wypalenie nawykowe
To etap, kiedy zgłoszenie się po pomoc do specjalisty zdrowia psychicznego jest nieodzowne. Doświadczane wyczerpanie psychiczne i zmęczenie fizyczne są chroniczne. Odpoczynek od pracy nie pomaga. Może pojawić się długotrwały smutek, a nawet epizod depresji.
Jakie są objawy wypalenia zawodowego?
Osoby dotknięte wypaleniem zawodowym często doświadczają objawów z obszaru ciała, emocji, zachowania, relacji oraz postawy związanej z pracą. Objawy te występują w różnym nasileniu. Przegląd najbardziej typowych objawów możesz sprawdzić w tabeli poniżej.
Pamiętaj! Doświadczanie niektórych objawów nie musi oznaczać, że występuje u Ciebie wypalenie. Ale także: nie musisz doświadczać wszystkich typów symptomów, by zmagać się z wypaleniem zawodowym.
Problem wypalenia zawodowego – nie czekaj, reaguj!
Ważne jest, aby rozpoznawać wczesne symptomy wypalenia zawodowego i nie doprowadzać do nasilenia objawów, ponieważ nieleczona chroniczna forma stresu zawodowego będzie się pogłębiać i prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Jeśli zauważasz u siebie niepokojące symptomy przedłużającego się stresu lub wypalenia zawodowego, skonsultuj się z psychologiem lub z lekarzem psychiatrą, który pomoże Ci wyjść z tego stanu. Możesz zrobić to w naszej Poradni Zdrowia Psychicznego.