Czym jest osobowość?

Czym jest osobowość?

Zastanawiałeś się kiedyś jak to możliwe, że ludzie tak różnią się od siebie? Każdy z nas posiada unikalną osobowość, która jest wynikiem uwarunkowań wrodzonych, ale także i osobistych doświadczeń. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się temu, czym jest osobowość i jak się kształtuje. 

Spotkanie po latach

Na wstępie przytoczmy krótką opowieść, którą John Oldham i Lois Morris przedstawiają w książce “Twój psychologiczny autoportret”:

Czwórka kuzynów przybyła na osiemdziesiąte piąte urodziny dziadka do Nowego Meksyku, dokąd starsi państwo przenieśli się po przejściu na emeryturę. Karolina, Aleksander, Jonatan i Kasia wyrośli w tym samym dużym mieście na Północnym Wschodzie i nieraz spędzali wspólnie wakacje w domku dziadków nad jeziorem w New Hampshire. Ich rodzina zawsze trzymała się razem. Rodzice wychowali ich na ludzi ambitnych, zdecydowanych, bez zahamowań. Ta czwórka w wieku od blisko trzydziestu do czterdziestu kilku lat siedzi teraz razem przy stole w restauracji. Zaczynają opowiadać sobie, co wydarzyło się w ich życiu, od kiedy ich drogi się rozeszły.

Co usłyszeli od siebie nawzajem?

Karolina całe życie poświęciła karierze w wielkiej korporacji. Wspinała się po szczeblach awansu zawodowego, a kiedy w końcu miała zostać wiceprezesem, firma została przejęta przez inną, a Karolina straciła pracę. Opowiadała o tym, nie zdradzając żadnej emocji. W odpowiedzi usłyszała z ust kuzynki Kasi współczujące “O rany, to okropne!” i jej komentarz “I nawet nie wyszłaś za mąż!”.

Kasia jest  barwną, twórczą, pełną wyobraźni osobowością. Pracuje w agencji reklamowej. Jest także bardzo atrakcyjną i seksowną kobietą, która zawsze miała powodzenie. Wiązała się jednak z niewłaściwymi mężczyznami, a ostatni jej partner ukrywał, że jest żonaty. Aleksander zapewniał ją, że jest cudowną kobietą i wkrótce z pewnością odnajdzie szczęście w życiu.

Aleksander natomiast wydaje się spełnionym człowiekiem. Żyje z kobietą, którą kocha, a niedawno ojciec przekazał mu kierownictwo rodzinną firmą. Przechodzi jednak kryzys wieku średniego, utracił poczucie sensu życia, a szczególnie pracy. Karolina nie rozumie jego problemów. Nie wyobraża sobie życia bez pracy, dążenia do celu i wytrwałego pokonywania trudności.

A Johnatan lubi czuć się rozluźniony i mieć spokój. Pracuje jako nauczyciel, ceni sobie długie wakacje i wypełnienie czasu wolnego własnymi rozrywkami. Mara jego żona, człowiek pracy i czynu, krytykuje jego sposób bycia, przez co ich małżeństwo wisi na włosku. Johnatan nie zamierza go jednak ratować. Chce cieszyć się życiem po swojemu.

Czym jest osobowość?

U każdego z kuzynów, mimo podobnego wychowania, dominują inne cechy psychologiczne, które wyznaczają sposób reagowania na bodźce oraz interakcji z innymi ludźmi. To właśnie osobowość.

Czym ona jest? W psychologii istnieje kilkadziesiąt jej teorii i definicji. W najprostszym ujęciu to zespół względnie stałych cech psychicznych charakterystycznych dla danego człowieka. 

To zestaw obejmujący wszystkie indywidualne cechy, odczucia, myśli, postawy, typowe zachowania oraz mechanizmy radzenia sobie z trudnościami. Określa on oryginalny wzór funkcjonowania umysłu każdego człowieka – sposób myślenia, doświadczania i zachowania –  który sprawia, że każdy z nas jest jedyny w swoim rodzaju.

To właśnie Twoja osobowość decyduje o tym, że na spotkaniu po 25 latach od ukończenia liceum, pomimo zmian wagi, siwizny i okularów, dawni koledzy komentują zgodnie: „Wyglądasz dokładnie tak samo!”. To, co się nie zmieniło, to sposób, w jaki się zachowujesz, wyrażasz uczucia, myślisz i mówisz oraz język ciała – wszystkie te zewnętrzne oznaki Twoich charakterystycznych cech, które określają Cię od dzieciństwa. 

Jak kształtuje się osobowość?

Za wiele cech osobowości odpowiadają geny, podobnie jak za cechy fizyczne, np. wzrost. Twoje środowisko i doświadczenia życiowe, takie jak rodzina, kultura i znajomi, kształtują ostateczną formę Twojej osobowości. 

Negatywne doświadczenia mogą spowodować niekorzystne zmiany. Na przykład, jeśli cierpiałeś na chorobę lub źle odżywiałeś się w dzieciństwie, Twój wzrost może być niższy, niż mogłoby to wynikać z uwarunkowań genetycznych. Podobnie, jeśli Twoi rodzice, zamiast Cię kochać i spełniać Twoje potrzeby, krytykowali Cię na każdym kroku, Twoja agresywność może spowodować konflikt z prawem, a nie osiągnięcia i talent do argumentacji w roli np. adwokata. 

Czy można zmienić swoją osobowość?

Zmiana osobowości jest możliwa jedynie w pewnym zakresie. Istnieje kilka czynników, które wpływają na nią, takich jak ww. genetyka, środowisko, wychowanie, doświadczenia życiowe, kultura. Cechy osobowości charakteryzuje względna trwałość, dlatego też trzeba poświęcić sporo czasu i wysiłku, by wprowadzać zmiany w jej obszarze. Możemy na przykład pracować nad swoją samoświadomością, uczyć się regulować emocje, zmieniać niezdrowe nawyki i przyzwyczajenia, aby lepiej rozumieć siebie i swoje cechy osobowości rozwijać w taki sposób, by jak najlepiej nam służyły.

 

Źródło:

  1. Oldham, L. Morris “Twój psychologiczny autoportret”