W terapii najważniejsza jest relacja – to ona uzdrawia, to ona uzdrawia. To moja zawodowa mantra. 

Irvin Yalom, “Kat miłości”

Kontakt z innymi ludźmi pomaga nam żyć i rozwijać się. W depresji duże znaczenie ma nie tylko relacja terapeutyczna, z psychologiem czy psychoterapeutą, ale także relacje z bliskimi osobami w codziennym życiu. Neuroobrazowanie mózgu pokazuje, że izolacja społeczna powoduje pojawienie się w układzie nerwowym takich samych substancji, jakie powstają przy doświadczeniu bólu fizycznego. Samotność czy odrzucenie bolą nas niemal w sensie dosłownym. Jak w tym kontekście realnie wspierać osobę, która zmaga się z depresją? 

Bycie razem

Wiele osób, które wyszły z depresji, podkreśla jak ważna była dla nich obecność drugiego człowieka, który “po prostu był obok”. W jaki sposób? Tak jak przed chorobą. Wspólne oglądanie telewizji, słuchanie radia, czytanie, jedzenie i przebywanie w jednym pomieszczeniu – to wybrane sposoby na towarzyszenie. Szczególne znaczenie ma dotyk, przytulenie, spacerowanie pod rękę, a także telefon od znajomego czy krótkie odwiedziny. To aktywności, które możemy inicjować jako osoby zdrowe.

Nie zawsze jest to jednak łatwe. Wydaje się często, że osoba w depresji nie chce bliskości czy obecności. “Z zewnątrz rzeczywiście może tak to wyglądać. Jednak świat osoby chorej na depresję jest tak dramatyczny wewnętrznie, że to, że ktoś obok niej siedzi, jest naprawdę ważne” – mówi dr Agnieszka Mościcka Toeske w webinarium uniwersytetu SWPS “Depresja – jak wspierać osoby chore?”.

Warto proponować też różne aktywności, jak wyjście na spacer, do kina, restauracji, ale nie zmuszać i nie uszczęśliwiać rozrywkami “na siłę”. Osoba w depresji nie jest w stanie w pełni wykorzystać swoich zasobów, jej możliwości są ograniczone. A nadmierna i nachalna aktywizacja może być dla niej po prostu ponad siły.

Rozmowa

Rozmowa jest jedną z form kontaktu. Dobrze jest rozmawiać tak, jak rozmawialiśmy do tej pory. Jeśli poruszaliśmy tematy pracy, rodziny, znajomych i innych spraw, jakie nas dotyczą lub łączą, warto robić to dalej. Nie trzeba też bać się opowiadać o sobie, swoich wyzwaniach czy trudnościach dnia codziennego. Dzięki temu osoba zmagająca się z depresją, może poczuć, że jest z nami w naturalnej i spontanicznej relacji. Ważne jedynie, aby zachować zdrowe proporcje – tak, by temat naszych problemów nie zdominował relacji.

Z uwagi na to, że osoba z depresją ma często obniżony nie tylko nastrój, ale i napęd, może być jej trudno inicjować rozmowę, opowiadać o sobie i o tym, co czuje. Warto wtedy zadawać konkretne pytania o wydarzenia z dnia codziennego, samopoczucie, pracę, rodzinę.

Tak jak w przypadku każdej rozmowy, wspierające jest aktywne słuchanie – patrzenie na drugą osobę, zwracanie się w jej kierunku postawą ciała, reagowanie na to, co mówi, przyjazne gesty. W rozmowie warto unikać terapeutyzowania, zadawania pytań i drążenia dlaczego bliska nam osoba czuje się tak a nie inaczej, z czego może to wynikać. Jeśli nie mamy terapeutycznego czy psychologicznego przygotowania, możemy mieć trudność z odpowiedzią na to, co usłyszymy. 

Czego nie mówić osobie w depresji? Co powiedzieć w zamian?

Osobie, która nigdy nie doświadczyła poważnego kryzysu psychicznego, może być trudno zrozumieć, co przeżywa cierpiący z powodu depresji. Trzeba mieć świadomość, że choroba ta wynika z zaburzeń na poziomie neuroprzekaźnictwa w mózgu. Wyjście z niej nie jest zależne od siły woli, podobnie jak leczenie innych chorób biologicznych: cukrzycy, nadciśnienia czy astmy. 

W tym kontekście niemal klasyczne już pseudoporady odwołujące się do ambicji typu “Weź się w garść”, “Inni mają gorzej”, “Masz dzieci, musisz być dla nich silny/-a” czy “Nie użalaj się nad sobą” nie są pomocne i nie niosą żadnej realnej zmiany. 

Czego unikać a co powiedzieć w zamian? Przygotowaliśmy krótkie zestawienie wspierających komunikatów.

 

Wiedza

Według sondażu przeprowadzonego przez dom badawczy Synergion 80% Polaków czuje, że ma niewystarczającą wiedzę na temat depresji, jej objawów i procesu leczenia.

Chcąc wspierać osobę, która na nią cierpi, dobrze jest poznać objawy i zrozumieć dynamikę, zarówno choroby jak i działania leków, jeśli zostały zalecone. Łatwiej będzie nam wtedy wyłapać niepokojące symptomy, jak np. nagłe zainteresowanie tematem śmierci czy duże pobudzenie po lekach, z wciąż towarzyszącym mu obniżonym nastrojem (stan, który może spowodować podjęcie próby samobójczej). 

Dzięki wiedzy zyskamy świadomość tego, że pewne zachowania osoby w depresji, jak np. drażliwość, małomówność, niechęć do kontaktu, nie oznaczają braku sympatii do nas i nie są w nas wymierzone. Choć mogą być dla nas osobiście trudne, wynikają z choroby.

Dbanie o siebie

Większość z nas zna zasadę obowiązującą podczas lotu samolotem. Najpierw zakładamy maskę tlenową sobie, a później dziecku. Tylko w takiej sytuacji możliwe jest uratowanie dwóch osób. W odwrotnej żadna z nich nie otrzyma skutecznej pomocy. Dokładnie ta sama zasada obowiązuje w towarzyszeniu osobie w depresji. 

Co może być maską tlenową? Znalezienie odskoczni: hobby, aktywności fizycznej, wyjście ze znajomymi. Robienie tego, co sprawia nam przyjemność: zjedzenia czegoś, co lubimy, kupienia sobie czegoś, co nam się podoba, obejrzenia filmu czy ulubionego serialu.

Warto samemu korzystać z uzdrawiającej mocy relacji: rozmawiać z przyjaciółmi, budować sieć osób, które odciążą nas w opiece lub dadzą nam inny rodzaj wsparcia. Jeśli mamy taką możliwość, poszukajmy wsparcia w grupie terapeutycznej dla osób opiekujących się chorymi na depresję. W takim gronie możemy opowiedzieć o trudnych emocjach, jakie towarzyszą opiece nad chorym: smutku, złości, zniechęceniu i otrzymać społeczne wsparcie. Pomocne może być tutaj także korzystanie z konsultacji z psychologiem lub z psychoterapii. Mimo chęci i gotowości do pomocy, nie rezygnujmy ze swoich potrzeb na rzecz opieki nad osobą w depresji.

Przeczytaj również
Depresja w rodzinie czasem jest królową, a czasem kopciuszkiem – rozmowa z lekarzem psychiatrą Dobrosławem Krzysztofem Banachem

—

Źródła:
dr Agnieszka Mościcka-Toeske “Depresja – jak wspierać osoby chore”
Karolina Zalewska-Łunkiewicz “Weź się w garść, czyli jak nie wspierać osób w depresji”

 

Źródło zdjęcia
Serwis Unsplash.com