Decyzja o pójściu do psychoterapeuty nie należy do łatwych. Po wpisaniu tytułowego pytania: „Czy psychoterapia działa?” w okno wyszukiwarki otrzymujemy ponad 700 tys. odpowiedzi w języku polskim. Nic dziwnego, że zanim skorzystamy z tej formy wsparcia, chcemy wiedzieć, czy jest ona skuteczna. Dziś sprawdzamy, co mówią badania na temat działania psychoterapii.
Czym jest psychoterapia?
Zacznijmy jednak od tego, czym jest psychoterapia. Jest ona metodą leczenia i wspierania rozwoju. Pacjent korzystający z psychoterapii nie musi doświadczać zaburzeń zdrowia psychicznego, może także odczuwać potrzebę poprawy swojego funkcjonowania psychicznego.
Psychoterapia odbywa się w kontakcie z psychoterapeutą, czyli osobą posiadającą specjalistyczne wykształcenie i kompetencje, które umożliwiają odpowiednie dopasowanie technik psychoterapeutycznych do problemów pacjenta oraz właściwe korzystanie z nich.
Psychoterapia polega na zamierzonych interwencjach terapeutycznych, które oparte są na wiedzy psychologicznej. Ich celem jest poprawa dobrostanu, usunięcie objawów, z jakimi pacjent się zgłasza i realizacja indywidualnych celów terapeutycznych określonych na początku psychoterapii.
Czy psychoterapia jest skuteczna? Badania
Od kilku dekad liczne ośrodki badawcze na całym świecie przyglądają się temu, czy psychoterapia rzeczywiście leczy. Wyniki wielu niezależnych badań wskazują jednoznacznie, że tak.
“Około 75–80% pacjentów, którzy podejmują psychoterapię, doświadcza poprawy. Ustalenia te da się zgeneralizować na szerokie spektrum zaburzeń i różnorodne formy terapii, w tym terapię indywidualną, par, rodzinną i grupową“ (Evidenced Based Therapy Relationships, red. J. C. Norcross).
Badania wykazały, że psychoterapia znacząco zmniejsza występowanie symptomów depresyjnych u osób cierpiących na choroby somatyczne (Beltman, Voshaar, Speckens, 2010). Jej skuteczność widoczna jest także w przypadku zaburzeń osobowości (Perry i współpracownicy, 1999) — po 12 miesiącach uczęszczania na terapię nieco ponad 25 % badanych osiągało znaczącą poprawę funkcjonowania.
Warto spojrzeć także na wyniki badań z zakresu zaburzeń lękowych. Skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej oraz farmakoterapii w leczeniu lęku panicznego sprawdził w 1990 roku Klosko wraz ze współpracownikami. Wyniki były zdumiewające: po odbyciu terapii aż 87% pacjentów nie spełniało już kryterium tego zaburzenia. Dla porównania — farmakoterapia Xanaxem spowodowała wycofanie się objawów u 50% badanych.
Co ciekawe na skuteczność psychoterapii w sposób znaczący nie wpływa nurt, w jakim jest prowadzona (nurtem nazywamy zespół dot. koncepcji dotyczących źródeł powstawania i utrzymywania się trudności psychicznych i sposobów ich leczenia). Niezależnie od nurtu psychoterapia jest skuteczną metodą leczenia depresji (Van Bronswijk i in., 2019) czy zaburzeń lękowych (Weisberg i in., 2014).
Co leczy w psychoterapii? Uzdrawiająca moc relacji
Dziś badacze są zgodni co do tego, że psychoterapia działa. Treść postawionego w tytule artykułu pytania ewoluowała i brzmi aktualnie: co tak naprawdę leczy w procesie terapeutycznym?
Amerykański psychiatra i psychoterapeuta Irvin D. Yalom w swojej książce „Kat miłości” napisał: „W terapii najważniejsza jest relacja — to ona uzdrawia”. Obserwację tę potwierdzają liczne badania (m. in. Szymańska, Dobrenko, Grzesiuk, lata 90. XX w.-2013 r.). Zgodnie z nimi jednym z kluczowych czynników leczących jest relacja terapeutyczna. Jeśli jest bliska i empatyczna, pacjent czuje się dobrze podczas sesji, ufa terapeucie, a w konsekwencji wprowadza pożądane zmiany w swoim życiu.
Trzeba jednak mieć świadomość, że relacja terapeutyczna jest czymś innym niż relacja przyjacielska. Przede wszystkim nie jest symetryczna. Czas spotkania poświęcony jest tylko na sprawy pacjenta, a wsparcie ukierunkowane wyłącznie na jego trudności. Psychoterapeuta nie zwierza się i nie mówi o sobie więcej niż to niezbędne. Obowiązuje go także tajemnica zawodowa.
Aby relacja była kompletna, za jej tworzenie odpowiadają dwie osoby: terapeuta i pacjent. Zaangażowanie terapeuty owocuje empatią, optymalnym wykorzystaniem technik i inspirowaniem zmian poza gabinetem. A z zaangażowania pacjenta płyną: otwartość, regularność przychodzenia na sesje i gotowość do wprowadzania zmian w swoim życiu.
Obok głębokiej i silnej relacji na powodzenie procesu terapeutycznego mają także wpływ czynniki osobowościowe pacjenta, jego pozytywne nastawienie i motywacja do wprowadzania zmian w swoim życiu.
–
Źródła:
Joanna Gutral, „Psychoterapia, czyli leczenie. O skuteczności psychoterapii”, Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS
„Evidence Based Therapy Relationships”, red. J. C. Norcross
Agnieszka Szymańska, Kamila Dobrenko, Lidia Grzesiuk, „Cechy pacjenta, jego doświadczenia z przebiegu psychoterapii i skuteczność psychoterapii”, Roczniki Psychologiczne